orbis "fratres organoleptici"

Vergeten tijd, schone tijd. Hoe simpel was het vroeger met wijn aan tafel: een VdT'tje en een mens was gelukkig. Daar hadden we het al over in de vorige post. Nu de VdT zo stilaan een bedreigde diersoort geworden is en de stropers van het branding-marketism de laatste reservaten van kostbaar goed omheinen, is het uitzoeken van een glaasje rood of wit bij uw a point gebakken krokodillensteak niet meer van de poes. Of toch? Bert en Bobje staan u bij met raad en daad!


‘Democratising the wine world’.
In een Westerse democratie is het gelijke-kansenbeleid een key-concept en dat is het terecht. Supermarkten zijn daar in feite – oppervlakkig gezien dan toch – een mooi voorbeeld van, zo lijkt het wel. Keuze en overvloed aan elke prijs. Wat je ook wil spenderen aan een bepaald product, in een supermarkt kan je haast altijd terecht. Je kiest zelfs naargelang het belang dat je hecht aan een bepaald product niet alleen aan welk merk je je geld uitgeeft, maar ook naar welke supermarkt je gaat. Van Aldi tot Delhaize, van Lidl tot Cora, ieder vindt er wel iets naar z’n zin of budget. Voor wijn is dat niet anders: van 3 tot 30 EUR, je vindt wel wat.
Voor wijn zit (zat?) er evenwel een addertje onder het gras: een twintigtal jaren terug werd wijn immers aanzien als een luxeproduct. Het grote publiek – hét doelpubliek bij uitstek van de supermarkten – had het niet meer zo begrepen op een wijn voor elke dag. Hoe overtuig je mensen dan om hun portefeuille open te doen voor iets dat ze niet spontaan met massa’s in hun winkelkarretje laden. Wel, heel simpel: informeer hen, of beter adformeer hen. Ga een beetje de ID21-toer op (toevallig dat deze partij in dezelfde periode opgang maakte?): korte boodschappen, die mensen een beetje tot denken aanzetten, maar voor iedereen begrijpelijk zijn én zeer betrouwbaar lijken. In de politiek doe je dat door ‘de stem van de mensen’ te zijn (‘midden de mensen’, weet u wel). Je zoekt aanknopingspunten bij wat er onder de mensen heerst. Je benadrukt dat politiek iets is voor iedereen: je bezoekt rusthuizen, je doet mee aan spelprogramma’s, je stapt vooraan in de Witte Marsen, je introduceert schaterlachende Vlaamse zangeressen in je eigenste partij, je deelt bbq-cheques uit, … alles voor het ‘samen komen we er’, voor het ‘met u’.
Hoe doe je dat met wijn? Heel simpel: je plakt het equivalent van Bert Anciaux op de rug van de fles. Zo’n overzichtelijk etiket met mooie tekeningetjes en heel wat frasen in de trant van ‘un vin de grande qualité qui se porte bien au bon repas avèc la famille ou des amis’. Et voilà: simpele boodschap voor iedereen begrijpelijk met een duidelijke nadruk op ‘la convivialité’, het samen genieten, of het bezoek nu buurman ‘Franske die een boilerke komt placeren’ is, of ‘menier den doktoor’, het maakt niet uit, want iedereen lust toch een goed glas, niet? Die idee van ‘gelijkheid’ was zelfs wat wijder verbreid dan de rayons van de supermarkt zelf. Denk maar aan de – weliswaar oprechte – leuze van Château Simple: “wijn voor beginners, die ook de kenners wel bevalt”. En in het begin van de jaren tachtig was daar ook iemand die met enkele gestencilde blaadjes plots de wereld veroverde, want hij maakte wijn – elke wijn, zo werd er gezegd voor iedereen toegankelijk. Dat beaamt Big Bob nog eens in het Mondovino-interview terwijl ie in z’n auto The Golden Gate Bridge over rijdt en zegt: “I democratised the wine world”. Mooie setting, knap camerastandpunt, goede cut, schitterende iconografie … en het is meteen duidelijk dat er hier iets schort: wat democratiseer je? Het product of het hele gebeuren er rond? Meer nog, democratiseer je het hele gebeuren er rond niet met het vervagen van de kwaliteiten van het product zelf als onafwendbaar gevolg?


Van Jan met zijn no-brainers.
Dat is een evolutie die vandaag haast niet meer merkbaar is, zo erg zit het ‘wijnspreken’ verstrengeld in hectoliters begrippen die los staan ten opzichte van hun eigenlijk referent. Dat is met concepten als marriage en aangepaste wijnen zeker het geval. Ze zijn haast uitgehold tot passe-partoutbegrippen, termen die iedereen in de mond neemt om te participeren in het spreken over wijn en zich te identificeren met een bepaalde graad van gelijkheid (want er zijn niveaus van gelijkheid en gelijkheid). De markt speelt niet alleen een rol in het proces van die uitholling, maar ze teert ook op de uitholling. Dat is, zoals ik al zei, één van de redenen waarom de aangepaste wijnen je na een paar restaurantbezoeken langs de oren uitkomen. En het is evengoed de reden waarom er ontzettend veel wijnen als drinkwijn, spaghettiwijn, funwijn, partywijn, no-brainer en dergelijke worden aangeprezen. Wat betekenen deze begrippen immers? Zeggen ze iets over de wijn? Buiten de betrekkelijk schappelijke prijs – mind you € 5! iets wat je vroeger nooit aan een fles VdP uitgaf – niets. Zelfs die schappelijke prijs is geen regel. Zelfs Bordeaux GCC’s worden al eens omschreven als “heerlijke no-brainers om samen met vrienden te genieten”.
En surplus is die discoursvervlakking te zien het concept van de marriage. Welk referentiepunt staat immers gegarandeerd bij de shoppende huisvrouw, hippe student, wijn-Jan-met de pet? Eten natuurlijk, want dat is hetgeen waarvoor ie in de eerste plaats naar de supermarkt komt. Dus wat zet je achteraan op de fles: het gerecht waar de wijn in kwestie bij past. Liefst in iconentaal (dan moet je zelfs die leesbril niet bovenhalen) en liefst ook in iconische taal: wild, paté, kazen of zeevruchten. Dat een simpele Côtes du Rhône verdomd lekker kan zijn bij een banale cassoulet, zet je zeker niet op die fles uitzon- derlijke wijn die je verkoopt (vin exceptionnel de qualité excep- tionnel, weet u wel; zéér uitzon- derlijk!). Wild, paté, kazen of zeevruchten en liefst nog alle- maal tegelijk. Geef niet teveel informatie en schrik je potentiële koper niet af met iets te specifiek. Stel je voor dat ie zich nog ongerust gaat maken over het feit dat je wijn niet bij zijn wortelenstoemp van vanavond past … .


"Play it again, Sam!"
Het concept marriage is dus evenzeer een begrip waarin je marketingtechtronics moet scheiden van wat werkelijk in je fles zit en op je bord komt. Als je zelf al een paar maal geprobeerd hebt een wijn uit te zoeken die écht past bij je gerecht, dan weet je dat dat passen veel verder gaat dan de oppervlakkige prietpraat die doorgaans over marriages verkocht wordt. Het rugetiket bekijk je dan meestal al niet meer. Wel ga je al eens zoeken naar beschrijvingen van de stijl die je mag verwachten van de streek, de wijnmaker, het jaar, of je zoekt op met wat voor soort blend je te maken hebt. En dan nog, proeven blijft uiteindelijk toch de boodschap. Dat ervoeren wij weer eens met een recept van foodfan waarvoor wij aangepaste wijnen gingen zoeken. Geen sinecure bleek dat. Van de vier nieuw gekochte wijnen bleek er geen één te passen bij het complex aromatische gerecht van onze blogchef. Wanhopig struinde ik dan maar weer naar de kelder en haalde een laatste en extreme steun en toeverlaat uit de kelder vooraleer ik zou overschakelen naar een bier. En wonder boven wonder: dit prijsbeest stond zijn mannetje!

Het recept vind je in Culinair Atelier en de proefnota met marriage-uitleg vind je terug in de Orbis’ Wineshed.