Das Liebfraumilch Drama ft. Famm. Asch. Beaudrillard – Megavino 2007 – II
“Wijnsalon Megavino breekt dit jaar alle records” zo titelde 6minutes Business al op 15 oktober. Dat deze editie hoge toppen zou scheren, was al duidelijk voor de beurs nog maar goed en wel van start gegaan was: 260 exposanten – er kon er geen halve meer bij –, een aankleding
en inrichting zoals ze nog ooit geweest zou zijn, minstens 10000 wijnen te proeven, een hoop evenementen, … enfin, het kon van op voorhand al niet meer stuk. Verbazingwekkend mag dan ook zijn dat het thema ‘Duitse wijn’ was, want was dat niet de meest dubieuze wijnproducent van Europa? Hadden we geen beeld van Duitse wijn als zijnde te zeer zuurkoolsap of te erg appelblauw-zeegroen suikerwater? Zijn Duitse rode wijnen geen fletse vruchtensapjes? Om nog maar te zwijgen van die gruwelijke Liebfraumilch!
'Ne kouwe plat en e glaaske wijn'
Waar is de goede oude tijd van de Liebfraumilch, mannen? Toen ik nog kind was, was dat eigenlijk zowat een begrip. Bij de kouwe plat hoorde een glas Rosé d’Anjou of wat Liebfraumilch. Ik kan me zo de reeks blauwe flessen die de tafel verlieten na
een namiddags heet zomerfeest (of is dat van die hete zomers nu echt kindertijdverbeelding?) voor de geest halen. Thuis kwamen ze echter niet over de drempel en ik begreep maar niet wat papa zo lelijk vond aan die mooie blauwe flessen … , terwijl er zoveel Vlaamse huiskamers waren – en nog zijn? – waar ze een ereplaats op de schouw naast ‘jeezeke’ toebedeeld kregen.
Liebfraumilch heeft eigenlijk wel een iets langere historie dan die van de afgelopen dertig jaar warenhuisleven. Oorspronkelijk, in de 18de eeuw, maar waarschijnlijk al wat vroeger, verwees de naam Liebfrauenmilch naar een wijn die enkel en alleen binnen de ommuurde
kloosterpercelen van de Lieve-Vrouwe-abdij te Worms in Rheinhessen geproduceerd werd. Het was een wijn om de dorstigen te laven en het hoorde dus bij de abdijvoorschriften voor gastvrijheid dat elke pelgrim een beker wijn kreeg. Na een dagenlange trektocht door de barre koude moet zo een beker wel heerlijk gesmaakt hebben en dat had men dan ook geweten: de mond-tot-mondreclame zorgde ervoor dat de Liebfrauenmilch – uiteindelijk verbasterd tot Liebfraumilch – in de wijde omtrek bekend geraakte. Of de Heilige Gratie van Onze Lieve Vrouw daar nu wat mee te maken had, of de ontberingen tijdens de reis menig pelgrim te diep in het glas naar kwaliteit deden peilen zullen we wellicht nooit weten, maar in de 19de eeuw en zelfs tot ver in de twintigste eeuw werd er van heinde en ver gevraagd naar de uitzonderlijke wijn die Liebfraumilch dan wel was.
Hessian marketeers
Vandaag kennen we hem allemaal als een fles slappe zeemzoeterigheid die in elk politiek correct warenhuis te vinden is en baarlijk veel omzet genereert, een beetje de Bert Anciaux van de wijnwereld dus. Het is eigenlijk de voorganger van de zovele drinkwijntjes, de ontelbare confituurpotten die we vandaag voor een 5-tal euro haast overal terugvinden. Achteraf bekeken is het logisch (toch volgens de huidige vrije marktlogica) dat de oorspronkelijke Liebfraumilch zo verwerd tot een banaal surrogaatproduct, want het is misschien wel één van de eerste voorbeelden van branding-marketism en alle mogelijke marktinstitutionele kronkels die zoiets met zich kan meebrengen. Omdat Liebfraumilch door zowat elke wijndrinker torenhoog de hemel in geprezen werd, gingen er steeds meer Hessische ‘uitvoerders’ (bekijk het vanuit stedelijk/regionaal perspectief) zich bedienen van allerlei louche
praktijken om toch maar aan de vraag te kunnen voldoen en zodoende een stukje mee te profiteren van de hausse. Dat had natuurlijk als gevolg dat heel wat wijnen die als Liebfraumilch gemerkt stonden er doorgaans niet de minste verwantschap mee toonden: de druiven kwamen simpelweg van een perceel dat wel ergens anders lag dan tussen de kloostermuren. Dat was evenwel buiten een protectieve reflex van de Duitsche Natie gerekend, want in 1908 besloot men in de Kamer voor Koophandel van Worms dat het nu eens gedaan moest zijn met iets te verkopen voor wat het niet was (oui, la guère en Iraq …). Er werd beslist dat alleen Hessische kwaliteitswijnen nog de naam Liebfraumilch mochten dragen. Jammer genoeg was men wel even vergeten te omschrijven wat die kwaliteit dan wel inhield … . Je zou voor minder je tanden gaan bijvijlen en hoofden gaan afhakken in de Nieuwe Wereld!(1)
Madonna’s, blauwe nonnen en een vrijheer
Met het decreet van 1908 was dus niets opgelost. Integendeel, de productie van Liebfraumilch had nu zelfs een wettelijke basis. Vanaf nu werd Liebfraumilch dan ook steeds meer ervaren als een merknaam in plaats van een herkomstbenaming. Toch werd er in de jaren ’70 van de vorige eeuw een eerste stap ondernomen om deze absurde situatie aan banden te leggen. Het oorspronkelijke stuk wijngaard kreeg een eigen her-
komstbenaming: Liebfrauenstift Kirchenstück. Op zich was dat natuurlijk een achterhoedegevecht dat hier beslecht werd, want ondertussen was Liebfraumilch al een brand name, een zodanig op zichzelf staande productnaam geworden dat haast niemand nog zou gedacht hebben aan die oorspronkelijke herkomst van de wijn. Het bestond al in allerlei vormen en varianten: van Liebfraumilch met producentnaam tot waarlijk gedeponeerde merken als Madonna en Blue Nun. Van authenticiteit was op dat moment in het concept Liebfraumilch al helemaal geen sprake meer (het werd dus m.a.w. een simulacrum). Er veranderde dus hoegenaamd niets aan de marktpositie die Liebfraumilch bekleedde. In 1989 probeerde men het evenwel nog eens met een inperking van de regio’s waar de wijn mocht geproduceerd worden tot het viertal Rheinhessen, Pfalz, Rheingau en Nahe. Daarnaast werd ook vastgelegd dat Liebfraumilch enkel nog mocht gemaakt worden van Riesling, Müller-Thurgau, Silvaner en Kerner. Ook het restsuikergehalte werd aan banden gelegd: ‘slechts’ 18 gr/l is nog toegelaten. Of daarmee de wijnen beter geworden zijn? Ikzelf kan er niet over oordelen, want als ik ooit één volledig glas Liebfraumilch gedronken heb, dan zal het veel zijn. Het gerucht gaat evenwel de ronde dat er een soort van differentiëring in het aanbod aan de gang is: er wordt nog steeds mierenzoete rommel geproduceerd die nauwelijks wijn te noemen is, maar anderzijds is er ook ‘betere’ Liebfraumilch die wel wat meer zuren bevat en daarmee wel een aangenaam drinkwijntje maakt in de trant van de simpele, doch lekkere Qba-wijntjes.
Wat het oorspronkelijke stamoord van Liebfraumilch betreft is er evenwel hoop. In de beginjaren van de 19de eeuw kocht de familie Valckenberg de geseculariseerde gronden van de vroegere Maria Stiftskirche van Worms op. Ook de wijngaard hoorde erbij. Al snel werden zij de belangrijkste en meest gerenommeerde producenten van Liebfraumilch. Toen het decreet van 1908 de Liebfraumilchscène trachtte te hervormen, besloten de Valckenbergs niet meer helemaal mee te stappen in het ritme van de processie. Er werd immers besloten de wijnen van het originele wijndomein te verkopen onder de veel later wettelijk bekrachtigde naam Liebfrauenstift Kirchenstück; een wijn waarvoor gemakkelijk evenveel per fles werd neergeteld als een voor een flesje Château d’Yquem … of hoe het verkeren kan! Anderzijds introduceerden zij ook Duitslands oudste merknaam: Madonna Liebfraumilch, Liebfraumilch pur sang,
van authentiek abominabele kwaliteit waarschijnlijk. Er werd duidelijk op twee paarden gewed en dat is tot nu toe nog steeds de politiek van deze wijnbouwer/wijnexpor- teur. Vandaag produceert Valckenberg immers niet alleen slappe druiventhee à la Madonna en Zeller Schwarze Katz, maar bezit het ook een paar bijzondere wijngaarden in de Moezel (Erdener Treppchen) en voert het grote namen uit als Grans Fassian, Dr. Loosen, Reichsgraf von Kesselstatt, Graf von Neipperg, J.J. Pruem, Schloss Johannisberg, enz. Dat wierp ook zijn vruchten af voor de oorspronkelijke Liebfrauenstift-wijngaard: in het laatste decennium van de 20ste eeuw besloot men een samenwerking aan de gaan met de Rheingau-viticulteur Freiherr Heyl zu Herrnsheim voor het produceren van Riesling afkomstig van het Liebfrauenstift Kirchenstück. De Liebfraumilch zelf is dus een perfect voorbeeld van een Beaudrillards simulacrum want Liebfraumilch is zelfs geen Liebfraumilch meer … .
(1) Voor een podcast van "The Legend of Sleepy Hollow" waar in deze post naar verwezen wordt, klik hier of hier.
en inrichting zoals ze nog ooit geweest zou zijn, minstens 10000 wijnen te proeven, een hoop evenementen, … enfin, het kon van op voorhand al niet meer stuk. Verbazingwekkend mag dan ook zijn dat het thema ‘Duitse wijn’ was, want was dat niet de meest dubieuze wijnproducent van Europa? Hadden we geen beeld van Duitse wijn als zijnde te zeer zuurkoolsap of te erg appelblauw-zeegroen suikerwater? Zijn Duitse rode wijnen geen fletse vruchtensapjes? Om nog maar te zwijgen van die gruwelijke Liebfraumilch!'Ne kouwe plat en e glaaske wijn'
Waar is de goede oude tijd van de Liebfraumilch, mannen? Toen ik nog kind was, was dat eigenlijk zowat een begrip. Bij de kouwe plat hoorde een glas Rosé d’Anjou of wat Liebfraumilch. Ik kan me zo de reeks blauwe flessen die de tafel verlieten na
een namiddags heet zomerfeest (of is dat van die hete zomers nu echt kindertijdverbeelding?) voor de geest halen. Thuis kwamen ze echter niet over de drempel en ik begreep maar niet wat papa zo lelijk vond aan die mooie blauwe flessen … , terwijl er zoveel Vlaamse huiskamers waren – en nog zijn? – waar ze een ereplaats op de schouw naast ‘jeezeke’ toebedeeld kregen.Liebfraumilch heeft eigenlijk wel een iets langere historie dan die van de afgelopen dertig jaar warenhuisleven. Oorspronkelijk, in de 18de eeuw, maar waarschijnlijk al wat vroeger, verwees de naam Liebfrauenmilch naar een wijn die enkel en alleen binnen de ommuurde
kloosterpercelen van de Lieve-Vrouwe-abdij te Worms in Rheinhessen geproduceerd werd. Het was een wijn om de dorstigen te laven en het hoorde dus bij de abdijvoorschriften voor gastvrijheid dat elke pelgrim een beker wijn kreeg. Na een dagenlange trektocht door de barre koude moet zo een beker wel heerlijk gesmaakt hebben en dat had men dan ook geweten: de mond-tot-mondreclame zorgde ervoor dat de Liebfrauenmilch – uiteindelijk verbasterd tot Liebfraumilch – in de wijde omtrek bekend geraakte. Of de Heilige Gratie van Onze Lieve Vrouw daar nu wat mee te maken had, of de ontberingen tijdens de reis menig pelgrim te diep in het glas naar kwaliteit deden peilen zullen we wellicht nooit weten, maar in de 19de eeuw en zelfs tot ver in de twintigste eeuw werd er van heinde en ver gevraagd naar de uitzonderlijke wijn die Liebfraumilch dan wel was.Hessian marketeers
Vandaag kennen we hem allemaal als een fles slappe zeemzoeterigheid die in elk politiek correct warenhuis te vinden is en baarlijk veel omzet genereert, een beetje de Bert Anciaux van de wijnwereld dus. Het is eigenlijk de voorganger van de zovele drinkwijntjes, de ontelbare confituurpotten die we vandaag voor een 5-tal euro haast overal terugvinden. Achteraf bekeken is het logisch (toch volgens de huidige vrije marktlogica) dat de oorspronkelijke Liebfraumilch zo verwerd tot een banaal surrogaatproduct, want het is misschien wel één van de eerste voorbeelden van branding-marketism en alle mogelijke marktinstitutionele kronkels die zoiets met zich kan meebrengen. Omdat Liebfraumilch door zowat elke wijndrinker torenhoog de hemel in geprezen werd, gingen er steeds meer Hessische ‘uitvoerders’ (bekijk het vanuit stedelijk/regionaal perspectief) zich bedienen van allerlei louche
praktijken om toch maar aan de vraag te kunnen voldoen en zodoende een stukje mee te profiteren van de hausse. Dat had natuurlijk als gevolg dat heel wat wijnen die als Liebfraumilch gemerkt stonden er doorgaans niet de minste verwantschap mee toonden: de druiven kwamen simpelweg van een perceel dat wel ergens anders lag dan tussen de kloostermuren. Dat was evenwel buiten een protectieve reflex van de Duitsche Natie gerekend, want in 1908 besloot men in de Kamer voor Koophandel van Worms dat het nu eens gedaan moest zijn met iets te verkopen voor wat het niet was (oui, la guère en Iraq …). Er werd beslist dat alleen Hessische kwaliteitswijnen nog de naam Liebfraumilch mochten dragen. Jammer genoeg was men wel even vergeten te omschrijven wat die kwaliteit dan wel inhield … . Je zou voor minder je tanden gaan bijvijlen en hoofden gaan afhakken in de Nieuwe Wereld!(1)Madonna’s, blauwe nonnen en een vrijheer
Met het decreet van 1908 was dus niets opgelost. Integendeel, de productie van Liebfraumilch had nu zelfs een wettelijke basis. Vanaf nu werd Liebfraumilch dan ook steeds meer ervaren als een merknaam in plaats van een herkomstbenaming. Toch werd er in de jaren ’70 van de vorige eeuw een eerste stap ondernomen om deze absurde situatie aan banden te leggen. Het oorspronkelijke stuk wijngaard kreeg een eigen her-
komstbenaming: Liebfrauenstift Kirchenstück. Op zich was dat natuurlijk een achterhoedegevecht dat hier beslecht werd, want ondertussen was Liebfraumilch al een brand name, een zodanig op zichzelf staande productnaam geworden dat haast niemand nog zou gedacht hebben aan die oorspronkelijke herkomst van de wijn. Het bestond al in allerlei vormen en varianten: van Liebfraumilch met producentnaam tot waarlijk gedeponeerde merken als Madonna en Blue Nun. Van authenticiteit was op dat moment in het concept Liebfraumilch al helemaal geen sprake meer (het werd dus m.a.w. een simulacrum). Er veranderde dus hoegenaamd niets aan de marktpositie die Liebfraumilch bekleedde. In 1989 probeerde men het evenwel nog eens met een inperking van de regio’s waar de wijn mocht geproduceerd worden tot het viertal Rheinhessen, Pfalz, Rheingau en Nahe. Daarnaast werd ook vastgelegd dat Liebfraumilch enkel nog mocht gemaakt worden van Riesling, Müller-Thurgau, Silvaner en Kerner. Ook het restsuikergehalte werd aan banden gelegd: ‘slechts’ 18 gr/l is nog toegelaten. Of daarmee de wijnen beter geworden zijn? Ikzelf kan er niet over oordelen, want als ik ooit één volledig glas Liebfraumilch gedronken heb, dan zal het veel zijn. Het gerucht gaat evenwel de ronde dat er een soort van differentiëring in het aanbod aan de gang is: er wordt nog steeds mierenzoete rommel geproduceerd die nauwelijks wijn te noemen is, maar anderzijds is er ook ‘betere’ Liebfraumilch die wel wat meer zuren bevat en daarmee wel een aangenaam drinkwijntje maakt in de trant van de simpele, doch lekkere Qba-wijntjes.Wat het oorspronkelijke stamoord van Liebfraumilch betreft is er evenwel hoop. In de beginjaren van de 19de eeuw kocht de familie Valckenberg de geseculariseerde gronden van de vroegere Maria Stiftskirche van Worms op. Ook de wijngaard hoorde erbij. Al snel werden zij de belangrijkste en meest gerenommeerde producenten van Liebfraumilch. Toen het decreet van 1908 de Liebfraumilchscène trachtte te hervormen, besloten de Valckenbergs niet meer helemaal mee te stappen in het ritme van de processie. Er werd immers besloten de wijnen van het originele wijndomein te verkopen onder de veel later wettelijk bekrachtigde naam Liebfrauenstift Kirchenstück; een wijn waarvoor gemakkelijk evenveel per fles werd neergeteld als een voor een flesje Château d’Yquem … of hoe het verkeren kan! Anderzijds introduceerden zij ook Duitslands oudste merknaam: Madonna Liebfraumilch, Liebfraumilch pur sang,
van authentiek abominabele kwaliteit waarschijnlijk. Er werd duidelijk op twee paarden gewed en dat is tot nu toe nog steeds de politiek van deze wijnbouwer/wijnexpor- teur. Vandaag produceert Valckenberg immers niet alleen slappe druiventhee à la Madonna en Zeller Schwarze Katz, maar bezit het ook een paar bijzondere wijngaarden in de Moezel (Erdener Treppchen) en voert het grote namen uit als Grans Fassian, Dr. Loosen, Reichsgraf von Kesselstatt, Graf von Neipperg, J.J. Pruem, Schloss Johannisberg, enz. Dat wierp ook zijn vruchten af voor de oorspronkelijke Liebfrauenstift-wijngaard: in het laatste decennium van de 20ste eeuw besloot men een samenwerking aan de gaan met de Rheingau-viticulteur Freiherr Heyl zu Herrnsheim voor het produceren van Riesling afkomstig van het Liebfrauenstift Kirchenstück. De Liebfraumilch zelf is dus een perfect voorbeeld van een Beaudrillards simulacrum want Liebfraumilch is zelfs geen Liebfraumilch meer … .(1) Voor een podcast van "The Legend of Sleepy Hollow" waar in deze post naar verwezen wordt, klik hier of hier.
gepost door Amaronese at
4:48 p.m.
